Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy rozpoznając zażalenie na postanowienie sędziego – komisarza, działając jako sąd drugiej instancji, powziął poważne wątpliwości prawne czy odpowiednie stosowanie przepisów art. 124 ust. 1 w zw. z art. 491¹ ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003r. – Prawo upadłościowe, w odniesieniu do postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oznacza, iż z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków, przy istnieniu ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, cały majątek wspólny wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny, czy też odpowiednie stosowanie tego przepisu oznacza wyłączenie zakazu podziału majątku wspólnego oraz uznanie, że w skład masy upadłości powinien wejść jedynie udział upadłego małżonka w majątku wspólnym. Postanowieniem z dnia 5 czerwca 2018r., sygn. akt X GUp 767/17 Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy przekazał zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Postanowieniem z dnia 15 listopada 2018r., sygn. akt III CZP 59/18 zagadnienie przekazano do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi Sądu Najwyższego.
16 grudnia 2019r. Sąd Najwyższy podjął uchwałę w składzie siedmiu sędziów
o treści:
„Z dniem ogłoszenia upadłości małżonka, nieprowadzącego działalności gospodarczej (art. 491[1] i nast. ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe, jedn. tekst: Dz.U. z 2019 r., poz. 498 ze zm.), pozostającego w ustroju wspólności majątkowej, między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa, a majątek wspólny, którego podział nie jest dopuszczalny, wchodzi do masy upadłości.” (sygn. akt III CZP 7/19).
Przy rozstrzygnięciu sprawy Sąd Najwyższy kierował się m.in.:
· wykładnią językową, wskazując iż zgodnie w treścią art. 491² ust. 1 Prawa upadłościowego („p.u.”) w sprawach nieuregulowanych w Tytule V regulującym postępowanie wobec osób fizycznych, przepisy o postępowaniu upadłościowym stosuje się odpowiednio, z wyjątkiem przepisów w nim wymienionych,
· wykładnią autentyczną, w kontekście ostatniej nowelizacji Prawa upadłościowego dokonanego ustawą z 30 sierpnia 2019r.,
· wykładnią funkcjonalną, przyjmując że zasady upadłości przedsiębiorcy i konsumenta są bardzo podobne,
· a także wykładnią celowościową i względami pragmatycznymi, zauważając iż dokonywanie podziału majątku wspólnego małżonków w trakcie postępowania upadłościowego będzie prowadziło do jego znacznego przedłużenia, ponadto objęcie masą upadłości jedynie udziałów w poszczególnych składnikach majątkowych spowoduje kolejną dysfunkcję w postaci trudno zbywalnych aktywów. To z kolei będzie miało wpływ na poziom zaspokojenia wierzycieli.
W dalszej części rozważań nad losem wspólnego majątku małżonków w obliczu upadłości konsumenckiej, Sąd Najwyższy podkreślił że małżonek dłużnika powinien być dobrze zorientowany w sytuacji majątkowej współmałżonka. Wskazał również iż w obecnych realiach społecznych nie można przyznać że ustanowienie rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami wymaga szczególnej wiedzy czy działania, lecz jest wyrazem zwykłej dbałości o swoje sprawy majątkowe.
Sąd Najwyższy podkreślił także że względy systemowe o których mowa w treści art. 41 § 1 k.r.o., określające zakres odpowiedzialności małżonka za zobowiązania zaciągnięte przez drugiego z małżonków, są niewystarczające do aprobaty poglądu przeciwnego do stanowiska wyrażonego w przedmiotowej uchwale.
- opracowała Diana Dudek
