Potrzeba ujednolicenia regulacji w krajach członkowskich dotyczących możliwości restrukturyzacyjnych na wczesnym etapie, wstrzymania czynności egzekucyjnych czy kwestii dostarczania nowego finansowania stoi u podstaw dążenia do niwelacji dotychczasowych różnic, które skutkują m.in. utrzymywaniem się barier dla skutecznej restrukturyzacji rentownych przedsiębiorstw.

Dyrektywa przewiduje wprowadzenie w regulacjach krajowych przepisów, które pozwolą m.in. na:

• ramy restrukturyzacji zapobiegawczej – umożliwiające dłużnikom restrukturyzację na odpowiednio wczesnym etapie, co zapobiegnie ich niewypłacalności i zapewni rentowność;
• wstrzymanie indywidualnych czynności egzekucyjnych – poprzez zawieszenie, na wniosek dłużnika, wierzyciela lub stosownych przypadkach doradcy restrukturyzacyjnego, wykonywania czynności egzekucyjnych na czas do 4 miesięcy,
  z możliwością przedłużenia tego okresu maksymalnie do 12 miesięcy;
• wczesne ostrzeganie i dostęp do informacji – poprzez utworzenie systemów teleinformatycznych, dzięki którym możliwe będzie wykrycie okoliczności potencjalnie prowadzących do niewypłacalności przy jednoczesnym uzyskaniu informacji o dostępności narzędzi wczesnego ostrzegania, także co do środków dotyczących restrukturyzacji i umorzenia długów;
• ułatwienie negocjacji co do planu restrukturyzacji zapobiegawczej – poprzez powołanie w niektórych przypadkach nadzorcy restrukturyzacyjnego, który pomoże opracować taki plan;
• umorzenie zobowiązań – poprzez dostęp do co najmniej jednego rodzaju postępowania, które może prowadzić do całkowitego umorzenia długów w ciągu maksymalnie 3 lat,
  z zastrzeżeniem uprzedniego wywiązania się z obowiązków niezbędnych do uzyskania takiego umorzenia;
• środków komunikacji – poprzez utworzenie systemów teleinformatycznych, dzięki którym możliwe będzie dokonywanie drogą elektroniczną zgłaszania roszczeń, powiadamiania wierzycieli, przedstawiania planów restrukturyzacji lub planów spłaty wierzycieli, a docelowo także wnoszenia skarg i odwołań;
• gromadzenie i przekazywanie danych – o wynikach postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów, w celu monitorowania wdrażania i stosowania dyrektywy, dzięki corocznemu przekazywaniu tych danych Komisji.

Główne założenia dyrektywy zakładają zachowanie dużej swobody państw członkowskich przy wyborze odpowiednich środków pozwalających osiągnąć standardy ustanowione tym aktem prawnym. Co prawda, większość z nich została już wdrożona w Polsce; niektóre jednak będą wymagały odpowiedniego dostosowania.

I tak, przy ewentualnej nowelizacji ustawy Prawo restrukturyzacyjne (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 243 ze zm., dalej: „p.r.”) należy zwrócić uwagę na:

• wprowadzenie instrumentów umożliwiających wstrzymanie indywidualnych czynności egzekucyjnych – co w szczególności będzie rzutowało na postępowanie o zatwierdzenie układu, w którym aktualnie dłużnik nie może skorzystać z zawieszenia toczących się egzekucji czy uchylenia zajęć rachunków bankowych, w efekcie czego ten rodzaj postępowania traci zarówno na efektywności, jak i na atrakcyjności
• zmianę art. 256 p.r. – z uwagi na fakt objęcia zakazem wstrzymania się z wykonaniem lub rozwiązania wszelkich umów wzajemnych, które są niezbędne do kontynuowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa, nie zaś, jak to jest obecnym stanie prawnym, wyłącznie umów wymienionych w tym przepisie. Dokonanie jakichkolwiek zmian
  w umowach wzajemnych z powołaniem się na zaległości w płatnościach w odniesieniu do długów powstałych przed wstrzymaniem czynności egzekucyjnych, zgodnie
  z dyrektywą jest bowiem niedopuszczalne
• zapewnienie faktycznego stosowania środków komunikacji elektronicznej – które co prawda, zgodnie z art. 5 p.r. stanowiącym o utworzeniu Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości 9obecnie: Krajowego Rejestru Zadłużonych), jest spełnione, niestety nadal wyłącznie w teorii. Rzeczywiste funkcjonowanie systemu teleinformatycznego powinno się rozpocząć z dniem 1 grudnia 2020 r., kiedy to ma wejść w życie ustawa o Krajowym Rejestrze Zadłużonych.
• skuteczne zbieranie i przekazywanie rzetelnych danych dotyczących postępowań insolwencyjnych – które to dane obejmą m.in. liczbę, koszt i średni czas trwania postępowań, a także informacje dotyczące zatwierdzonych i niezatwierdzonych układów.

Na wdrożenie dyrektywy Państwa Członkowskie UE mają czas do 17 lipca 2021 roku. Przewidziano również możliwość skorzystania z przedłużenia tego okresu o kolejny rok.
W zakresie dotyczącym możliwości dokonywania czynności w postępowaniu za pomocą środków komunikacji elektronicznej, maksymalny termin ustalono na 17 lipca 2024 r.,
z wyjątkiem wnoszenia skarg i odwołań tą drogą – do dwóch lat później. Natomiast co do obowiązku gromadzenia danych o efektywności procedur insolwencyjnych, należy je przekazywać Komisji Europejskiej do dnia 31 grudnia 2023 r.

Digitalizacja postępowania, dostęp do ram restrukturyzacji zapobiegawczej, a także
w szczególności możliwość zawieszenia czynności egzekucyjnych niewątpliwie powinny wpłynąć na przyspieszenie i przede wszystkim skuteczność postępowania restrukturyzacyjnego. Nowe narzędzia mogą pomóc osiągnąć zamierzony cel tytułowej drugiej szansy, zwłaszcza że niektóre z istniejących już w polskim prawie opcji, takich jak np. udzielanie finansowania restrukturyzowanym podmiotom, w praktyce zupełnie nie funkcjonują. 

- opracował Bartosz Sierakowski